Stare Forum Rzeczypospolitej Eskwilińskiej

Witam Państwa!

Tematem naszego dzisiejszego wykładu jest niezwykle interesujący okres dziejów ojczystych - okres rozbicia państwa Aldryka, zwany 13 miesiącem roku. W celu ułatwienia orientacji w bezliku imion i linii genealogicznych zastosujemy skróty literowe obok imion. Najstarszy syn to A, drugi B, trzeci C itd. Przykładowo: najstarszy syn Tariona to TA, jego brat TB, synowie TA to np. TAA, TAB, TAC, bratankowie TA - TBA, TBB itd. Radzę też miec przed oczami mapę.

Jak wszyscy doskonale wiemy ostatnie lata życia króla Aldryka Wielkiego zostały strute przez rywalizację między jego synami. Chcąc nakłonic ich do współpracy, w swej ostatniej woli w ten sposób podzielił kraj pomiędzy nich, aby żaden nie był silniejszy od drugiego, a ich dziedziny nie były samowystarczalne.

I. Podział
Najstarszy syn, Aldryk (1150-1211), otrzymał najbogatszy port Eskwilinii i zarazem ojcowską stolicę - Kalanar (dziś Jeziorno) oraz całą północ wyspy. Zachodnia granica jego władztwa przebiegała od okolic dzisiejszych Derb i ok. 3 km na zachód od dzisiejszego Griffionu, a południowa - 6 km na południe od Kalanaru. Posiadanie stolicy równoważył fakt, że pozostałe tereny Księstwa Północnego były najsłabiej zaludnioną, po Górach Południowych, częścią Eskwilinii.
Uno (1160-1218) otrzymał od ojca Śródrzecze wraz z dawną stolicą - Eskwino. Były to najludniejsze i najbogatsze tereny o strategicznym, centralnym, położeniu. Aldryk Wielki osłabił jednak Una, odmawiając mu dostępu do morza.
Ten z kolei przypadł w udziale czwartemu synowi, Tarionowi (1165-1227). Otrzymał on port w Boni (naprzeciw dzisiejszej Łodzi, po drugiej stronie Eskwiliny) i pas wybrzeża o szerokości 2-7 km ciągnący się od Księstwa Północnego do stóp Gór Południowych.
Trzeci syn, Wima (1161-1219), otrzymał Góry Wimyńskie wraz z ich złożami żelaza oraz częśc doliny rzeki Chyżej i równin północy. Jego stolicą był Formicynów nad Bystrą.
Najmłodzy, Kimi (1180-1248), miał powody byc niezadowolonym z ojcowskiego przydziału. W myśl testamentu zawłądnął jedynie Górami Południowymi wraz z ich podnóżem i Wyżyną Południową, ze stolicą w Limbie. Były to tereny bardzo słabo zaludnione, jednak czas pokazał, że Kraj Wokół Przełęczy (jak nazwano dziedzinę Kiminidów) posiadał wielkie walory militarne.

II. Okres pierwszy 1202-1218
Pierwsze waśnie między bracmi wybuchły już 5 lat po śmierci ojca. Dolina Śródrzecza naturalnie ciążyła ku morzu, a Unowi nie w smak był brak możliwości zbytu swych płodów rolnych. W 1207 zaatakował Tariona, zajął Bonię i w krótkiej kampanii rozbił wojska młodszego brata. Tarion uszedł na południe swego księstwa. Zachęcony tym sukcesem Uno rozpoczął kampanię przeciw Wimie i w latach 1209-1212 zmusił do uległości, pozostawiając mu jedynie Formicynów i Góry Wimyńskie. Co więcej, już w 1211 zmarł Aldryk pozostawiając młodocianego syna Gedeona. Uno skorzystał z okazji i ogłosił się opiekunem dziesięcioletniego bratanka, co faktycznie oznaczało, że stał się władcą Północy.
Mogłoby się wydawac, że Uno ogłosi się wkrótce jedynym królem wyspy. Poza jego władzą pozostawał wyłącznie Kraj Wokół Przełęczy. Zmarł on jednak nagle u szczytu potęgi w roku 1218 w czasie przygotowań do wyprawy przeciw Kimiemu. Sugestia Kroniki Irwina, jakoby został otruty, nie jest dostatecznie udowodniona.

III. Wojny domowe 1218-1264
Śmierc Una pociągnęła za sobą dalekosiężne skutki. Trzech synów Una rozpoczęło walkę o schedę po ojcu. Ciągnęła się ona ze zmiennym szczęściem w latach 1218-1233. Siedemnastoletni wówczas Gedeon Aldrykowicz z wielkim talentem wykorzystał zamieszanie i zrzucił zależnośc od synów stryja. Także pozostali członkowie rodu wykorzystali zamieszki wewnętrzne w Księstwie Śródrzecznym. Wima odzyskał utracone ziemie, a w 1224 doszło do restauracji Tariona w Bonii i na wschodnim wybrzeżu.
W trakcie walk między Unaitami (potomkami Una) najbardziej ucierpiało Eskwino, które przechodziło z rąk do rąk. Ostatecznie wyczerpane strony przystały na kompromis. Jan (UC) uzyskał tereny na wschód od Chyżej i Eskwino, Manton (UA) ziemie na zachód od Chyżej i na północ od Bystrej, a Kuman (UB) mały, południowy skrawek ojcowizny, nad Bystrą. W latach wojny domowej zmarli Wima (1219), pozostawiając dwóch synów: Kanuta (WA) i Ulfridę (WB), oraz Tarion (1227), który podzielił kraj między trzech synów: Romuana (TA), Gunteryka (TB) i Huneryka (TC).
Nastało kilka lat względnego spokoju. Gedeon Aldrykowicz (1201-1264)zasłynął jako mądry władca i rozsądny administrator. Napływ uchodźców z Śródrzecza wzmocnił jego dziedzinę, czego wyrazem było założenie w 1227 Griffionu. W 1236 bezpotomnie zmarł Gunteryk (TB), któremu przypadła połnocna częśc Tarionidy. Jego ziemie zostały podzielone między Romuana (TA), Jana (UC) i Gedeona (AA).
Lecz pokój nie trwał długo. Po śmierci Mantona (UA) w 1238 wybuchły walki między jego trzema synami. Do rywalizacji dołączyli wkrótce pozostali Unaici - Jan i Kuman (UC i UB), Kanut Wiminida (WA) oraz władający południową Tarionidą Huneryk (TC). Walki miały charakter nieregularnych starc i kampanii wojennych. Żaden z władców nie miał możliwości utrzymania zdobytych ziem, puszcał je więc z dymem. Chaos powiększało rozrodzenie poszczególnych linii i podział na coraz mniejsze państewka. W 1247 zmarł Kuman (UB), zostawiając trzech synów. Dwa lata później również pomiędzy trzech spadkobierców podzieliło się królestwo Huneryka (TC). Książęta, szukając ziemi, zaczęli się wdzierac w obręb wyżyn i płaskowyży panstwa Kimiego. Pan Kraju Wokół Przełęczy starał się ze swej strony realizowac politykę ,,dziel i rządź". Krótka wzmianka w Kronice Irwina poświadcza, że w tym właśnie czasie Eskwino dopełniło swego upadku.
Od lat 50-tych XIIIw., korzystając z zamieszek, Gedeon Aldrykowicz powoli, lecz konsekwentnie rozszerzał swoje władztwo. Dotarł do Gór Wimyńskich, pokonawszy wprzódy Ulfrida (WA). Wypędzony książe uszedł wraz z pięcioma synami do brata, do Formicynowa. W 1261 w krótkich odstępach czasu zeszli z tego świata Kanut i Ulfrid oraz Jan Unaita. O dziwo, zapewne z przyczyn naturalnych - naoczny świadek, Irwin, a także inne kroniki nic nie wspominają o potencjalnym otruciu. Jan miał tylko jednego syna - Aldryka. Jednak na dworze w Formicynowie zamieszkiwali synowie zmarłych książąt, aż ośmiu pretendentów do tronu! Nie wiemy niestety jak przebiegło kilka miesięcy bezkrólewia, w każdym razie władzę zdobył czwarty syn Ulfrida, który braci i kuzynów odsunął na prowincję. Przyczyny niewiadomej zostaną wyjaśnione niżej.
Nowy pan na Formicynowie nie cieszył się długo swoją zdobyczą. W 1264 Formicynów został zrównany z ziemią podczas najazdu Gedeona Wielkiego. Był to sygnał alarmowy dla wszystkich władców państewek Śródrzecza. Po raz pierwszy, i ostatni, połączyli oni siły przeciw wspólnemu wrogowi. Na czele koalicji stanął Aldryk Smukły (UCA). Pod jego chorągwiami stanęli trzej synowie Mantona (UA), potomkowie Kumana (UB), Huneryka (TC), Romuan (TA) oraz Irwin Wiminida (WBD). Na Łysym Polu (miejsce do dziś nie zidentyfikowane) zastąpiły im drogę siły Gedeona Wspaniałego.

IV. Irwin, pan na Formicynowie.
W tym miejscu konieczna jest dygresja. Ów czwarty syn Ulfrida, który objął władzę nad Formicynowem, to nikt inny, jak tylko słynny kronikarz Irwin (1237-1299). Stał się on niemal legendą. O jego wybitnym talencie świadczy chociażby fakt przejęcia władzy mimo tak licznych starszych pretendentów do tronu. W młodości pobierał lekcje historii oraz literatury eskwilińskiej u słynnych nauczycieli na dworze ojca, Ulfrida. Później wraz z nim uciekł do Formicynowa, do stryja Kanuta.
Gdy sam objął tron uczynił swą stolicę prawdziwym centrum kulturalnym, jedną z nielicznych pochodni w ciemnościach tego okresu. Na jego dwór przybywali liczni artyści: malarze, rzeźbiarze i poeci. Ulubionymi rozrywkami Irwina były polowania, występy trup teatralnych, dysputy. Sam również parał się literaturą. Tradycja mówi nam o kilku jego poematch i powieściach, które jednak nie zachowały się do dziś. Jego głowne dzieło, Kronika, opisuje dzieje Eskwilinii od czasów najdawniejszych, szczególnie skupiając się na okresie sobie współczesnym. O sobie samym Irwin pisze w trzeciej osobie. Jego obiektywizm zazwyczaj, lecz nie zawsze, jest bez zarzutu i godny podziwu. O własnych jednak dziejach autor wolał czasem przemilczec (dlatego np. nie wiemy jakim sposobem objął władzę).
Po zniszczeniu Formicynowa przez Gedeona Aldrykowicza założył swój ukochany Lojang, któremu poświęcił całą energię. Lew ,,lojandzki" występujący w herbie miasta jest osobistym znakiem Irwina. Talent i inteligencja tego władcy objawiły się nie tylko na polu kultury, lecz również na niebezpiecznych polach polityki. Lawirując zręcznie doprowadził on do rozkwitu swego księstwa.
Irwin zmarł w 1299 roku w Lojangu i tu został pochowany. Jest on obok Uno, Gedeona Wspaniałego, Aldryka Smukłego i Jerzego Kiminidy jedną z najwybitniejszych postaci okresu 13 miesiąca roku.

V. Okres przejściowy 1264-1298
Bitwa na Łysym Polu zakończyła się druzgocącą klęską sił sprzymierzonych. Aldryk Smukły poległ. Gedeon Wspaniały wrócił w glorii zwycięstwa do Griffionu, gdzie zmarł po kilku tygodniach w wieku 63 lat. Jedynie wojna domowa (1265-1277), która wybuchła między jego synami ocaliła księstwa południowe. Lecz tamtejsi książeta zrozumieli lekcję. Bratobójcze walki zmniejszyły natężenie. Od tego czasu w tamtym regionie ustaliła się swoista zasada senioratu. Poszczególne linie, wcześniej walczące między sobą, zachowały pełną samodzielnośc wewnetrzną, lecz przeciw wspólnym wrogom łączyły się w koalicje pod przywództwem najstarszego lub najmężniejszego z rodu. Co więcej państewka te zaczęły coraz chętniej najeżdzac tereny Kiminidów i osiedlac się na nich. Układ sił ustalił się następująco:
- Księstwo Wiminidzkie Irwina ze stolicą w Lojangu obejmowało płn.-zach. częśc wyspy, aż pod Derby
- na północ od Bystrej, miedzy Chyżą i Górami Południowymi ulokowała się koalicja potomków Mantona (UA)
- tereny wokół dzisiejszego Eskwilingradu, w dolinie Bystrej, u podnóża Gór zajęli potomkowie Kumana (UB)
- księstwo potomków Huneryka (TC) zajmowało południowe wybrzeże wokół dzisiejszego Grodna, opierając się o Bystrą i Góry i dochodząc aż pod Limbę
- dawne ziemie Aldryka Smukłego przejął Romuan (TA), który korzystając z bratobóczych walk w Księstwie Północnym ustanowił granicę zaledwie 2 km na południe o Kalanaru, na południu sięgając daleko za Eskwilinę
W 1265 zmarł następca Kimiego, Honwig. Jego starszy syn, Stefan (1245-1298), został księciem, a młodszy, Riker (1250-1309), dowódcą wojsk. Najazdy koalicji były z trudem odpierane i gdyby nie łancuch górski, broniący dostępu do wybrzeża oraz dogodne położenie Limby, Kraj Wokół Przełęczy z pewnością by padł.
W 1268 zmarł Romuan. Jego rozległy kraj podzielił sie między dwóch synów. Konrad (TAA) ulokował się na północ od Eskwiliny, Girald (TAB) na południe. Na mocy umowy między bracmi słabnąca od dłuższego czasu Bonia została przeniesiona z lewego, konradowego, brzegu rzeki na prawy.
W 1277 zakończyła się wojna domowa między Rangerem (AAA) i Ferransem (AAB). Pokonany Ferrans popełnił samobójstwo w Griffionie. Pierwszą bolączką Rangera (1235-1311) był wzrost potęgi księstwa Konrada II Tarionidy (1249-1309), następcy Konrada (TAA) zmarłego w 1272. Oba państwa długo przygotowywały się do ostatecznego starcia, aż w 1300 wybuchła wojna. Toczyła się ona ze zmiennym szczęściem: początkowo sukcesy odnosił Ranger, lecz w 1306 poniósł klęskę w bitwie pod Autun. Konrad II wkroczył z wielką armią na północ i obległ Kalanar. Dumne miasto nie zamierzało się poddac i oblężenie ciągnęło się długie dwa lata. W listopadzie 1307 Konrad nakazał budowę potężnej grobli, aby odciąc Kalanar od morza. Ukończono ją na początku 1309 roku i dni miasta wydawały się policzone, gdy śmierc Konrada ocaliła je. Wojna zakończyła się rozejmem w 1310. Nie przyniosła ona żadnych zmian terytorialnych, a jedynie osłabiła ona państwa.
Tymczasem sytuacja na południu od 1298 zaczęła się zmieniac.

VI. Przywracanie jedności 1298-1361
W 1298 bezpotomnie zmarł Stefan (KAA), a tron objął jego brat Riker. Ataki południowych książąt wielokrotnie odpierane były na górskich strażnicach i pod murami Limby, a tymczasem druga strona gór, nietknięta wojną, powoli rosła w siłę. Pod koniec panowania Stefana brat oskarżał go o biernośc wobec najeźdźców. Riker, urodzony dowódca, bardzo utalentowany, zmienił politykę obronną brata i ruszył do kontrataku na czele zreorganizowanej przez siebie armii. W 1304 padło księstwo Kumanów (linia UB). Wszyscy przedstawiciele rodu zginęli w bitwie.
W 1309 na tron wstąpił Jerzy Kiminida z Limby, trzeci syn Rikera. Pozostali bracia zmarli w młodym wieku. Jerzy kontynuował politykę ojca. W 1313 poddali się mu potomkowie Mantona. 1320 Tarionidzi południowi z rodu Huneryka. W 1331 Jerzy zlikwidował ostatni opór następców Giralda (TAB) na południe od Eskwiliny. Osłabione państwa północne nie mogły mu stawic oporu. W 1347 dotarł pod Jeziorsko. Długo broniły się Lojang i Griffion (oba padły dopiero w 1359). Likwidowanie ostatnich udzielnych ksiąstewek i punktów oporu trwało do 1361. Zjednoczenie stało się faktem.

Uprzejmie zawiadamiamy że podczas prac badawczych natrafiono na niezwykle zniszczoną mapę Eskwilinii z okresu 13 miesiąca roku. Po konserwacji i odtworzeniu w Instytucie Geografii wraz z dziekanem Wilczyńskim mamy zaszyt zaprezentować to bezcenne znalezisko.
[link widoczny dla zalogowanych]

Instytut Geografii wykonał naprawdę dobrą robotę.

Ponieważ posiadamy już mapę przedstawiającą wyspę w tamtym okresie, Instytut oferuje pomoc w sporządzeniu mapy bitew i zmian terytorialnych podczas trwania okresu zwanego 13 miesiącem roku. Oczekujemy oczywiście współpracy z Katedrą historii.

Oby nasza współpraca była owocna.